Ҳафиза опа гуриллаб қиздираётган печка ёнида кўтарилиб қолган пахталарни чигитлаб деразадан кўчага қараб ўтирарди. Кеча ёққан қалин қор аёзидан ҳеч ким иссиққина уйидан чиққиси келмайди шекилли, кўчада биронта киши кўринмас эди. Молхонадаги сигирдан хабар олай деб чиққан қизи Нигоранинг тақдирини ўйлаб, бир хўрсинди. Бечора қизи ҳам йигитнинг, ҳам қиз боланинг ишини оғринмай қилиб кетаверади. Турмушга чиқмай, ёши анча ўтиб қолди, гулдай фарзандининг. Одатда тақдирдан нима келса пешонадан, дейишади. Лекин Ҳафиза опанинг тақдирига ёзилган битикларга асосан, ота-онаси сабаб бўлди назарида...
Мактабни битирган пайтиданоқ уни холасининг ўғли Ихтиёрга унаштириб қўйишмоқчи бўлишди. Акасидек кўриб, бирга катта бўлган Ихтиёрни у бўлажак турмуш ўртоғи сифатида қабул қилиши жуда қийин эди. Шунинг учун ота-онасига норози эканлигини айтиб, қаттиқ эътироз билдирди. Лекин онаси ва холасининг орзу-ҳаваси олдида қизнинг қаршилиги бекор бўлди. Ҳамма гапни олдиндан келишиб, "ишни пишириб” қўйган хонадон катталари тўй тараддудини бошлаб юборишди. Ўшанда Ҳафизанинг кўнглига тушган сабабсиз қоралик уни ҳеч қачон тарк этмади. Тўй арафасида-ку, умуман қизнинг чеҳраси ёришмади. Ўзбек халқида андиша, орият доимо устун саналган. Ич-ичидан бу никоҳга қарши бўлган бечора қиз имкон қадар онасига вазиятни тушунтирмоқчи бўлар, аммо онаси унинг гапларига эътибор қаратмас эди. Ҳар нима бўлгандаям она-да, фарзандига ёмонликни раво кўрармиди. Синглиси ўзиники, жияни билан турмуш қуришгач, улар қизини ардоқлаб тиниб-тинчиб кетади деб ўйлади. Ҳафиза опа шуларни эслар экан кўзларига беихтиёр ёш келди. Тўй куни қаршилик қилганлиги учун гўшангага уни уришиб-уришиб киритишганди...
Турмуш қуришгач, онаси айтгандек, бир умр холаси ва эри томонидан эъзозланиб тинч-тотув яшашди. Биринчи фарзандлари дунёга келиб, оиланинг қувончи янада чексиз бўлди. Ҳақиқатан ҳам қизалоқлари Нигора уларнинг ҳаётини мисоли нур каби янада чароғон қилиб ёритганди. Лекин нимагадир ёш жувоннинг рангидаги синиқиш, тушкун кайфият бутунлай тарқамаган эди. Турмушнинг енгил-оғирлари бирин-кетин ўтавериб, уларнинг иккинчи фарзанди дунёга келди. Шундагина Ҳафизанинг юрагини қамраб олган ғашлик бутунлай ғамга айланди. Соғ-саломат дунё юзини кўрган ўғилчасининг кўзлари ожиз эди. Фарзандининг ширин кулгусини, қийқириқларини кўриб, бечора онанинг юрак бағри эзиларди. Онаси ва холаси эса бу турмушнинг оқибати нечоғлик аянчли эканлигини англаб етишди.
- Ҳаммаси худодан, болам, пешонамизда шу кўргилик ҳам бор экан, - деди онаси қизини юпатиш мақсадида. – Худо хоҳласа ҳаммаси яхши бўлиб кетади. Бу дунё – ёлғон дунё. Парвардигор одамзодни ҳар нарса билан синайди. Сабр-тоқатли бўл, қизим.
Чуқурроқ ўйлаб кўрса онаизорининг юпатишлари ўринли эди-ю, аммо кундан-кунга улғайиб бораётган ўғилчасига қараб Ҳафизанинг ич-эти тирналарди. Юраги парчаланган она гоҳ умид билан, гоҳ қўрқиб учинчи фарзандини дунёга келтирди.
- Эҳ дунё, шунчалар бешафқат бўласанми, - додлаб юборди у... – Наҳот бошқалардай хурсанд бўла олмасам. Ҳеч бўлмаганда бир ўғлимнинг кўзлари кўрса эди. Кўзи ёриб, у дунё остонасидан қайтган аёл дўхтирлардан чақалоғи ўғил, бироқ кўзи ожиз эканлигини эшитиб, бу олам кўзларига тор бўлиб кўринди...
Ота-боболаримиз бекордан-бекорга "бош қаттиқми, тошми?” деб айтишмаган экан. Инсон боши қанчадан-қанча синовларга, ташвишу-ғамларга дош берар даражада бардошли. Юраги тилка-пора бўлса-да, бошини тик тутади одамзод. Икки ногирон ўғилни, қизалоғини бағрига босган онаизор пешонасига ёзилган бу кўргиликларга ҳам кўнди. Анча улғайиб қолган, кўзлари ожиз бўлса-да, жуда эҳтиёткор, сезгир бу болалар кўнгиллари яримта бўлсада онажонларининг дилини оғритмасликка ҳаракат қилишарди. Турмуш ўртоғи билан дам сиқилиб, дам бир-бирларига далда, суянчиқ бўлиб яшашди. Оилада фарзандларига ниҳоятда яхши тарбия беришди. Ажабланарлиси, хонадондан бирон марта шовқин-сурон эшитилмасди. Пахта ситиб хаёлларга чўмган Ҳафиза она қизи Нигоранинг тақдирига бефарқ қаролмасди. "Ўттиз бешга кирди бояқиш. Отаси бўлганда ҳам ҳеч бўлмаганда далда беришга ярарди”, деб ўйлади у. Эркак одам кўп нарсани ичига олади дейишади. Турмуш ўртоғи Ихтиёр ака оламдан кўз юмар чоғ, аёли елкасига қанчалик оғир юк қолаётганлигини дилдан ҳис этар, бу дунёни тарк этишга қийналарди. Йилдан-йилга ранги сарғайиб, тобора синиққан муштипар аёл уч фарзанди тақдирини ўйлар экан, бехосдан онаси ва холасини айблаб қўярди. "Раҳматли бўлиб кетишди, аммо ўшанда нимага улар шунчалар калта ўйлаб, хато қилишди? Қариндошлигимиз сабаб бу ҳолат юз бериши маълум эди-ку”. Муштипар онанинг дунёда бир ўтинчи, армони бор эди. У ҳам бўлса кўзи ожиз фарзандларини бир марта бўлса-да ёруғ оламни кўришини жуда-жуда хоҳларди. Ўтган умрини орқага қайтара олмаслигини, фарзандларининг эртанги кунини ўйлаётган она деразадан ташқарига тикилганча паришон ўтирар, ҳаёт синовлари олдида нақадар ожизлигидан ич-ичидан қийналарди...
Муаллиф: Маърифат ШАРИПОВА